Każda kobieta jest inna – nie ma jednej odpowiedzi na to pytanie. To ile powinno się przytyć w czasie 40 tygodni ciąży zależy przede wszystkim od masy ciała kobiety w momencie poczęcia.Najczęściej zalecenia dotyczące przyrostu kilogramów w ciąży opierają się na BMI (Body Mass Indeks)- najprostszy wskaźnik wyliczania prawidłowej masy ciała. BMI= masa ciała przed ciążą w kg / wzrost w m2. Po wyliczeniu swojego BMI należy sprawdzić w tabeli ile kg powinno się przytyć w ciąży*.
| BMIprzed ciążą kg/m2 | Przyrost masy ciaław trakcie ciąży w kg |
| Niedowaga<18,5 | 12,5-18 |
| Prawidłowa masa ciała18,5-24,9 | 11,5-16 |
| Nadwaga25,0-29,9 | 7-11,5 |
| Otyłość≥30 | 5-9 |
Orientacyjny przyrost masy ciała w ciąży bliźniaczej 16-20,5kg* Zalecenia według Instytute of Medicine and National Research Council.
Pomiar składu ciała w ciąży
Bardziej precyzyjną metodą oceny sylwetki jest pomiar składu ciała, przede wszystkim ilości tkanki tłuszczowej, jednak potrzebny jest do tego analizator składu ciała (nie powinno się dokonywać pomiaru w ciąży) lub fałdomierz.
Jeżeli znana jest wartość ilości tłuszczu w ciele kobiety przed poczęciem, warto sugerować się tym pomiarem (dla kobiet prawidłowa ilość tłuszczu to 20-25%). Przyrost masy ciała powinien być kontrolowany, najlepiej ważyć się raz w tygodniu, rano na czczo i dodatkowo na każdej wizycie u ginekologa odnotowując wartości w karcie ciąży. Nie jest wskazane, aby był zbyt mały ani zbyt duży w stosunku do zaleceń. Każda kobieta ma jednak indywidualne predyspozycje, które należy uwzględnić.
Prawidłowa masa ciała noworodka
Przeprowadzone przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) badania wykazały, że urodzeniowa masa ciała 3,1-3,6 (średnio 3,3kg) jest związana z optymalnym rozwojem płodu. Na prawidłową masę ciała noworodka miał wpływ optymalny przyrost masy ciała matki w ciąży, wynoszący 10-14kg.
Aby przybieranie kilogramów było korzystne zarówno dla matki jak i dziecka powinno odbywać się w stabilnym tempie, co ma takie samo znaczenie jak ilość przybranych kilogramów. Podczas życia płodowego dziecko potrzebuje stałego dopływu składników pokarmowych i kalorii, jeśli dostawy te nie są równomierne – nie pokryją tego zapotrzebowania, szczególnie w drugim i trzecim trymestrze ciąży. Miarowe zwiększanie masy ciała ma również znaczenie dla kobiety ciężarnej. Organizm kobiety ma wówczas szansę stopniowo przyzwyczajać się do fizycznego obciążenia związanego z tym procesem, a skóra może rozciągać się równomiernie (aby uniknąć rozstępów). Równomierne nie oznacza jednak równego rozłożenia przyrostu kilogramów. W I trymestrze (kiedy dziecko jest wielkości od ziarenka maku do dużej śliwki) zaleca się przyrost masy ciała od 0,5 do 2kg.
Zapotrzebowanie energetyczne kobiet w ciąży
Warto od początku ciąży kontrolować masę ciała, aby uniknąć zbyt dużego przyrostu kilogramów w I trymestrze. Jeśli kobieta ma silne mdłości, może nawet schudnąć. Nie powinna jednak stracić więcej niż 2kg w I trymestrze ciąży. W II trymestrze dziecko rośnie dość szybko – zapotrzebowanie energetyczne u kobiety wzrasta o 360kcal. W trymestrze III natomiast tempo wzrostu dziecka jest największe, wówczas kobieta powinna spożywać o 475kcal więcej w stosunku do zapotrzebowania przed ciążą. Zalecane tygodniowe przyrosty masy ciała w II i III trymestrze ciąży
| BMIPrzed ciążą kg/m2 | Przyrost masy ciała w II i II trymestrze ciąży w kg/tydz. |
| Niedowaga18,5 | 0,5 (0,5-0,6) |
| Prawidłowa masa ciała18,5-24,9 | 0,5 (0,4-0,5) |
| Nadwaga25-29,9 | 0,3 (0,2-0,3) |
| Otyłość≥30 | 0,2 (0,2-0,3) |
Na całkowity przyrost masy ciała kobiety pod koniec ciąży składają się:
- około 3,5 kg – masa ciała dziecka,
- około 1-1,5 kg – macica,
- około 1-2 kg – piersi,
- około 1-1,5 kg płyn owodniowy,
- około 0,5-1 kg łożysko,
- około 1,5-2 kg – krew i dodatkowe płyny,
- około 2-4 kg dodatkowa tkanka tłuszczowa, wyścielająca jamę brzuszna, chroniąc płód oraz stanowi energetyczny materiał zapasowy na czas karmienia piersią.
Zbyt duży przyrost masy ciała w ciąży
Nadmierne tycie w trakcie ciąży zwiększa ryzyko długoterminowej otyłości oraz chorób współistniejących zarówno u matki jak i u dziecka. Ponadto przyczynia się do bólów kręgosłupa, obrzęków nóg, powstawania żylaków i hemoroidów. Nadmierny przyrost masy ciała w ciąży, a także nadwaga i otyłość przed ciążą mogą być przyczyna powikłań ciążowych, m.in. cukrzycą ciężarnych, nadciśnieniem tętniczym, zbyt dużą masą urodzeniową czy porodem przedwczesnym.
Zbyt niski przyrost masy ciała w ciąży
Zbyt niski przyrost masy ciała w ciąży z kolei związany jest często z niską masą urodzeniową noworodków, która zwiększa umieralność i chorobowość okołoporodową, może być przyczyną problemów rozwojowych okresu dziecięcego, a także należy do czynników ryzyka chorób układu krążenia, cukrzycy, nadciśnienia w późniejszym wieku. Odchudzanie w ciąży jest zabronione! Grozi poważnymi następstwami- zwiększa ryzyko niedożywienia płodu, co może skutkować wadami rozwojowymi płodu, w tym wadami układu nerwowego. Tak więc warto śledzić to co wskazuje waga, jeśli kobieta nie kontroluje swojej masy ciała w ciąży, może całkowicie zboczyć z kursu. W tym szczególnym czasie kobiety powinny pamiętać o mądrym powiedzeniu: „Jedz dla dwojga nie za dwoje”.
Dietetyk Ewelina Chudy
Literatura
1. Murkoff H., Mazel S. W oczekiwaniu na dziecko. Dom Wydawniczy REBIS, Poznań, 2016r.
2. Świątkowska D. Poradnik żywienia kobiet w ciąży, Instytut Matki i Dziecka, „1000 pierwszych dni dla zdrowia”.
3. Mrzygłód S. Wpływ odżywiania matki na rozwój płodu. Probl. Hig. Epidemiol. 2007.